پایگاه اطلاع رسانی خاروانا:

برای رسیدن به روستای آستمال باید شهر تبریز را به مقصد ورزقان و بعد از آن به سمت بزرگ‌ترین روستای منطقه ترک کرد؛ ورزقان از قسمت جنوب با تبریز هم‌مرز است و به همین جهت مسیری دو و نیم یا سه ساعته را پیش‌رو دارید.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خاروانا به نقل از فارس، آخرین پیچ جاده را که رد کنی عطر درختان گردو به تو سلام می‌کنند؛ نزدیک‌تر که بشوی لابه‌لای چهار کوه و چهار دره میان کوه‌ها، پشت‌بام‌های کاهگلی روستا را می‌بینی که به پیشواز آمده‌اند.

سفر به روستای آستمال سفر به طبیعت دست نخورده‌ای آمیخته از کوه، دره، رود و درختان گردوست.

برای رسیدن به روستای آستمال باید شهر تبریز را به مقصد ورزقان و بعد از آن به سمت بزرگ‌ترین روستای منطقه ترک کرد؛ شهر ورزقان از قسمت جنوب با تبریز هم‌مرز است و به همین جهت مسیری دو و نیم یا سه ساعته را پیش‌رو دارید.

بعد از ترک تبریز در مسیر جاده اهر، کمی حدود یک ساعت بعد در وزرقان هستید؛ برای رسیدن به آستمال باید ورزقان را به سمت جاده خاروانا ترک کنید تا پس از عبور از وسط روستاهای دیزج ملک و آقا بابای فرامرزی و گذشتن از کنار روستاهای داش کسن و کهنه‌لو، به سه‌راهی خاروانا و آستمال برسید؛ در این نقطه از مسیر باید وارد جاده سمت راست بشوید تا پس از طی 14 کیلومتر به روستای سرسبز آستمال برسید.

پایگاه اطلاع رسانی خاروانا :

قریه های دیزمار : قسمت دهم

1- قریه ی دوزال:

قدمت تاریخی روستای دوزال به بیش از هزار و اندی سال و بیشتر می رسد واز قدیم الایام (دوزال) تلفظ می شده است ودر تاریخ نیز بصورت(دوزال) ثبت گردیده است.در کتابهای نزهه القلوب میرزا حمدالله مستوفی و عالم آرای عباسی به نیکی یاد شده است.وجه تسمیه آن معلوم نیست.باتوجه به دانش توپونیمیکا این واژه به احتمالی ریشه زبان های تاتی دارد و یادارای ریشه ی ترکی است و یا اینکه بازمانده از زبانهای مرده دوران مادها است.با توجه به این امر معانی مختلفی می تواند داشته باشد. بدلیل وجود معادن سنگ نمک و رونق داشتن بازار نمک و صدور آن به مناطق شمالی رود ارس از جمله اردوباد، گرجستان وغیره چنین به ذهن متبادر می شود که این واژه از دو ترکیب(دوز) به معنای نمک و آل فعل امر از مسدر (خریدن) تشکیل یافته است. ولی باتوجه به اینکه پسوند(آل) در برخی دیگر از اسامی کوه های از دهات منطقه وجود دارد، علیرغم احتمال ترکی بودنش بعلت ابهام در معنای آنها بعید به نظر می رسد که یک واژه ترکی باشد.دراسامی کامت +آل= کامتال، آستام+آل= آستامال، گه+آل=گال،پسوند آل وجود دارد. در تحقیقات اتیمولوژیک معاصر یافته های جدیدی از پسوند و واژه «آل» ارائه شده است. محقق گرانقدر آذربایجانی میرعلی سیداوف وجود واژه «آل» را در اسامی کوه ها و روستاها را بی ارتباط با واژه «آل» یا «هال ننه سی» که از اساطیر دیرین اقوام ترک زبان (بخصوص اقوام ترکمن، قازاخ، قیرقیز، اوزبک) آسیای مرکزی و اقوام ترک قفقاز، نمی داند. داستان ها و نوشته های زیادی در خصوص زن «آل» در کشورهای آسیای میانه و قفقاز وجود دارد. برای اطلاع بیشتر به کتاب «قام-شامان» نوشته میرعلی سیداوف و ترجمه صمد چایلی مراجعه شود. قرین واژه «دوزال» بدون پسوند «دو» نیز در منطقه جلفا تحت نام «زال» وجود دارد که قرابت دوزال با آن نیز محل تأمل است.

روستا بر ساحل روز ارس واقع شده و رودخانه دوزال از سمت راست آن به رود ارس می ریزد. روبروی ده، شهر مرزی قره جوان (قرچیوان) در خاک ارمنستان فعلی قرار گرفته است. روستا صد خانوار دارد و اهالی به باغداری، کشاورزی، کشت برنج، غلات، حبوبات، تربیت کرم ابریشم مشغولند و به دلیل حاصلخیز بودن خاک و هوای گرم و مرطوب و وجود رودهای دوزال، چایی، و رود ارس کشاورزان زمین های کشاورزی خود را سالانه دوبار کشت می کنند. رودخانه دوزال که از شانزده رود بزرگ و کوچک از کوه های اطراف ایری، گؤی گونبد، مزرعه شادی، گال، نئچه، علییار، کلو و حاجیلار سرازیر می شود، تشکیل شده و آب کشاورزی (و در قدیم آب شرب) روستاهای اطراف این رود را تأمین می کند.«دوزال»  در چهارراه ارتباطی شمال و جنوب و شرق و غرب قرار گرفته است. از طرف شمال، قاراباغ، گنجه و ایراوان، از طرف جنوب با تبریز، محال اوزومدول و ماوازخان از طرف غرب با محال، اوردوباد، علمدار-گرگر و از طرف شرق با مغان و آغدام، شیروان، بیله سوار در ارتباط بوده است. راه جنوب که از طریق بلندی های خاروانا، گال، مزرعه و ورزقان به اهر و همچنین از طریق بلندیهای ایری و زنوز به مرند و از طریق بلندیهای خاروانا و گوللوجه و ایسپیران به تبریز ختم می شد، اهمیت زیادی داشته و دارد که به دلیل کوتاه بودن راه (تبریز-ایری-دوزال-قاراباغ-گنجه) عباس میرزا به هنگام جنگ با روسیه تزار قوای توپخانه را از طریق این راه و با استفاده از دره رودخانه دوزال به قریه دوزال و کوردشت انتقال داده و در روستای کوردشت در منطقه «آغالیق» و در قلعه و حصار نظامی کوردشت سکنی گزید.این موقعیت سبب شده بود که روستای دوزال به محل استراحتگاه کاروانهایی درآید که هرروز از طرف شرق و غرب به آنجا آمده و پس از استراحت لازم دوباره به راه خود ادامه دهند. برخی از فصول به دلیل طغیان رودخانه دوزال که غیرقایل عبور می شود، کاروانها مجبور می شوند روزها در روستای دوزال بمانند تا طغیان آب رودخانه فروکش شود. ارتباط با شمال نیز از طریق کرجی رانی میسر می شود. برخی از اهالی روستای دوزال و کوردشت به کرجی رانی و شناگری مشغول بوده و مسافرین و کالاهایی صادراتی را بوسیله کرجی رانی به اطراف رود ارس منتقل می کردند. از سابق در این روستاها شناگران ماهری بوده اند و رونق صادرات و واردات در این منطقه سبب رونق صنعتی کرجی رانی و شناگری شده بود. همه جهات مذکور مورد توجه عباس میرزا بوده است.بنوشته تاریخ عالم آرای عباسی شاه عباس در سفر خود به اردوباد سه روز در روستای دوزال اوترق کرده است. روستای دوزال از لحاظ اینکه محل تجارت نقاط مختلف بوده و مرکز صادرات میوه و تره بار و معادن لاجورد و نمک به مناطق گرجستان، شیروان، گنجه، اردوباد و ایروان بوده و میوه نوبار تبریز را تأمین کرده است، از لحاظ تجاری هم مورد توجه بوده است. به طوری که واحد توزین ویژه داشته است که به آن سنگ توزین گفته می شده است سنگ توزین تبریز (من تبریز) 5 کیلو و سنگ دوزال 12 کیلو بوده است. یک باتمان دوزال 12 کیلو، یاریم باتمان 6 کیلو و دارای سنگ توزین بیر بیسته که از دو گیرونکه متشکل می شد بود. در منطقه غلات را با واحد توزین دوزال یعنی باتمان دوزال وزن می کردند.

رودخانه دوزال که از کوه های سر به فلک کشیده گؤی گنبد، گال، مزرعه شادی، علییار، کلو، ارزیل و گول آخیر سرچشمه می گیرد. از حیث اکولوژیکی و زمین شناسی قابل مطالعه است و به دلیل شیب های تند و مارپیچی و ساختار ویژه و منحصر بفرد، بسیار تماشایی و دیدنی است. دره های تند و بزرگ سمت راست و چپ رودخانه که با طرز عجیبی با این رود پیوند خورده و رسوبات و مواد فرسایش شده را در بستر رودخانه دوزال تخلیه نموده و منظره بسیار جذاب و اعجاب انگیز را فراهم ساخته است. رودخانه دوزال به رود ارس می ریزد و در فصل پاییز و بهار گل آلود و طغیانی و در تابستان و زمستان صاف است. سابقاً و تا قبل از انقلاب آب این رودخانه آشامیدنی و برای محیط زیست و جانداران آبزیست بسیار مفید بود ولی در سال های اخیر به علت عدم رعایت مقررات محیط زیست از طرف مسافرین و کوهنوردان و زوار، رودخانه آلوده گشته است. بویژه با رونق گرفتن مجموعه زیارتی سید محمد آقا در روستای «نوجه میر» و عدم رعایت مسائل بهداشتی از طرف زوار و ساکنین ساحلی رود، آب رودخانه آلوده و کثیف شده است........

ادامه دارد